Władysław Żeleński

(6.07.1837–23.01.1921) kompozytor, pianista, pedagog i dyrygent urodzony w Grodkowicach k. Krakowa, zmarły w Krakowie. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w Krakowie pod kierunkiem Kazimierza Wojciechowskiego i kontynuował u Jana Germasza. W zakresie kompozycji kształcił się u Franciszka Mireckiego. W 1857 rozpoczął studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1859 przez krótki czas studiował grę na fortepianie u Alexandra Dreyschocka, później grę na organach oraz kompozycję pod kierunkiem Josefa Krejčiego w Pradze. Tam też w 1862 na Uniwersytecie Karola uzyskał dyplom doktora filozofii. W Paryżu studiował kompozycję u Napoléona-Henriego Rebera w Narodowym Konserwatorium Muzycznym w 1866, a od 1868 do 1870 uczył się kompozycji prywatnie pod kierunkiem Bertolda Damckego.

Po powrocie do kraju początkowo działał w Krakowie, gdzie w styczniu 1871 odbył się jego pierwszy koncert kompozytorski, następnie przeniósł się do Warszawy i w latach 1872–78 był profesorem harmonii i kontrapunktu w Instytucie Muzycznym. W 1878 został powołany na stanowisko dyrektora artystycznego Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. Tutaj zorganizował i przy współudziale Władysława Wiślickiego przez dwa lata prowadził amatorski chór mieszany, który z towarzyszeniem orkiestry Teatru Wielkiego dał pod jego batutą kilka koncertów.

W 1881 przeniósł się do Krakowa, gdzie występował jako dyrygent koncertów symfonicznych – początkowo w latach 1882–85 Orkiestry Miejskiej, a w latach następnych orkiestry amatorskiej Towarzystwa Muzycznego. Z jego inicjatywy w 1887 powstało Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie, w którym aż do śmierci pełnił funkcję dyrektora. Prowadził tu klasę organów i teorię muzyki. Jego uczniami byli m.in. Zygmunt Stojowski, Roman Statkowski, Henryk Opieński, Felicjan Szopski i Bolesław Wallek-Walewski. Był autorem podręczników „Nauka harmonii i pierwszych zasad kompozycji” [wraz z Gustawem Roguskim] (1877) oraz „Nauka elementarna zasad muzyki” (1897).

Władysław Żeleński jest ojcem pisarza i tłumacza literatury francuskiej Tadeusza Boya-Żeleńskiego.

Źródło biogramu: Małgorzata Kosińska, Władysław Żeleński, www.culture.pl, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, 2006.