Roman Palester

(28.12.1907 – 25.08.1989) kompozytor urodzony w Śniatynie (Podole), zmarły w Paryżu. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku 7 lat. Kontynuował ją w Instytucie Muzycznym w Krakowie (1919-21), a następnie w Konserwatorium Lwowskim (1921-25) pod kierunkiem Marii Sołtys. Od 1925 studiował historię sztuki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Równocześnie od 1928 odbywał studia muzyczne w Konserwatorium Warszawskim w klasie Kazimierza Sikorskiego, uzyskując w 1931 dyplom w zakresie teorii muzyki i kompozycji. Za swój debiut uznał wykonanie w tym samym roku w Warszawie Muzyki symfonicznej (1930), która odniosła potem również ogromny sukces podczas Festiwalu Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Londynie. W latach 1931-39 Roman Palester wiele podróżował (głównie do Paryża). Jego utwory były wyróżniane licznymi nagrodami zarówno w Polsce, jak i za granicą, m.in. w 1932 na Konkursie Związku Towarzystw Śpiewaczych w Poznaniu nagrodzony został Pslam V na baryton, chór i orkiestrę (1930-31), w 1935 na Konkursie Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej Wariacje na orkiestrę kameralną (1935) zdobyły I nagrodę, a w 1937 na Światowej Wystawie Paryskiej balet Pieśń o ziemi otrzymał złoty medal. W latach trzydziestych komponował również wiele muzyki filmowej, teatralnej i radiowej. Współpracował z takimi reżyserami jak Leon Schiller czy Juliusz Osterwa. W okresie tym brał także czynny udział w życiu muzycznym. Od 1936 pełnił funkcję sekretarza, a następnie – w latach 1938-39 – wiceprezesa Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich. Od 1937 był wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Ponadto w 1939 uczestniczył w organizowaniu XVII Festiwalu Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Warszawie i Krakowie. Był również członkiem Rady Naczelnej Stowarzyszenia Autorów ZAiKS oraz rady muzycznej Towarzystwa Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych.

Lata II wojny światowej Roman Palester spędził w Warszawie. W 1940 przez około 6 tygodni był więziony na Pawiaku. Podczas Powstania Warszawskiego zaginęło wiele partytur jego utworów. Po wojnie zamieszkał w Krakowie. W latach 1945-47 pracował jako profesor kompozycji w tamtejszej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. Od 1 maja do 31 sierpnia 1945 pełnił również funkcję prorektora tej uczelni. Uważany był za jednego z najwybitniejszych ówczesnych kompozytorów polskich, co potwierdzały liczne nagrody oraz wykonania jego kompozycji w kraju i za granicą. W 1946 otrzymał, jako pierwszy, nagrodę muzyczną miasta Krakowa. Na Festiwalu Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Londynie w 1946 wykonano z dużym powodzeniem jego Koncert skrzypcowy (1939-41). W 1947 Roman Palester przeniósł się do Paryża i poświęcił głównie komponowaniu. Dwa lata później, po Zjeździe Kompozytorów i Krytyków Muzycznych w Łagowie Lubuskim, na którym proklamowano podporządkowanie twórczości zasadom realizmu socjalistycznego, podjął decyzję o wyemigrowaniu z Polski. Do 1951 przebywał w stolicy Francji. W latach 1952-72 mieszkał w Monachium, gdzie pracował jako kierownik działu kulturalnego polskiej sekcji Radia „Wolna Europa”. Prowadził cykle audycji Muzyka obala granice, w których prezentował utwory wówczas w Polsce zakazane, oraz program Okno na świat, poświęcony najważniejszym wydarzeniom kulturalnym na Zachodzie. Od 1972 ponownie mieszkał w Paryżu.

Po wyjeździe Romana Palestra z kraju jego nazwisko zostało usunięte z wszelkich polskich publikacji, a partytury wycofane z obiegu. Zarząd Związku Kompozytorów Polskich skreślił go z listy członków. Zabroniono wykonywania jego muzyki. Tymczasem wiele znaczących (i nagrodzonych) jego utworów powstało na emigracji. W 1962 „akcja muzyczna” pod tytułem Śmierć Don Juana (1959-61) otrzymała I nagrodę na międzynarodowym konkursie na dzieło operowe, zorganizowanym przez włoską sekcję Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Dwa lata później – w 1964 – za dorobek twórczy z okresu emigracyjnego przyznano mu, jako pierwszemu polskiemu muzykowi, Nagrodę im. Alfreda Jurzykowskiego. Okres milczenia wokół osoby Romana Palestra trwał w Polsce do 1977. W 1981 Związek Kompozytorów Polskich anulował swoją wcześniejszą decyzję i przyznał mu godność członka honorowego. Podobnie uczyniło Polskie Towarzystwo Muzyki Współczesnej i Towarzystwo Muzyczne im. Karola Szymanowskiego. Kompozytor odwiedził Polskę tylko raz – we wrześniu 1983 był obecny na prawykonaniu w Krakowie swojego Hymnus pro gratiarum actione na chór dziecięcy, 2 chóry mieszane i zespół instrumentalny (1979).

Roman Palester został pochowany na starym cmentarzu polskim w Montmorency. Zgodnie z ostatnią wolą kompozytora, jego spuścizna powróciła do Polski.

Źródło biogramu: www.polmic.pl, Małgorzata Kosińska.