Kompozytor / Pianista

Józef Nowakowski

(16.09.1800 - 27.08.1865)

The portrait of Józef Nowakowski by Marcin Władyka, based on the photography taken in the Photography studio of Karol Beyer (1861-1863) / public domain; source: Biblioteka Narodowa (Polona)

Listy utworów

Utwory kameralne Utwory na fortepian

(16.09.1800 – 27.08.1865) kompozytor i pianista urodzony w Koryciskach k. Radomia, zmarły w Warszawie. Pierwszych lekcji muzyki udzielał mu ojciec chrzestny, kapelmistrz w opactwie cysterskim. Kolejne doświadczenia muzyczne zdobywał grając na waltorni w kapeli kościoła farnego w Radomiu i w kapeli kościoła katedralnego w Sandomierzu. Formalną edukację muzyczną zakończył studiami w konserwatorium muzycznym w Warszawie u Józefa Elsnera (kompozycja), Václava VilémaWürfla (fortepian) oraz u M. Winena (klarnet). W czasie nauki w konserwatorium odnosił liczne sukcesy, czego dowodzą pochwały za dobre wyniki w nauce oraz wykonania jego utworów na koncertach organizowanych przez uczelnię. Studia stały się także okazją do nawiązania przez Nowakowskiego bliskiej przyjaźni z Chopinem, którą kontynuował przez wiele lat. Jednym z owoców tej znajomości o znaczeniu historycznym było prawykonanie przez Nowakowskiego Berceuse Des-dur Chopina. W dojrzałym życiu artystycznym podróżował wielokrotnie do Niemiec i Francji, gdzie prezentował się z sukcesami jako kompozytor i pianista; otrzymał m.in. godność członka SociétéAcadémique des Enfantsd’Apollon.

Dodatkowym polem działalności muzycznej Nowakowskiego była pedagogika. Nauczanie gry na fortepianie rozpoczął już w wieku kilkunastu lat, dając lekcje u starosty Józefa Karczewskiego w Ciepielowie k. Zwolenia. W późniejszym okresie prowadził klasę fortepianu w Instytucie Aleksandryjskim w Warszawie oraz od 1861 roku piastował stanowisko profesora w Instytucie Muzycznym w Warszawie. W okresie swojej dojrzałej kariery pedagogicznej uznawany był za jednego z najwybitniejszych nauczycieli na terenie Warszawy. Ponadto współpracował przy projektowaniu konserwatorium warszawskiego, działał w oficynie G. Gebethner i Spółka, utrzymywał kontakty z Ruchem Muzycznym oraz zaszczycony został honorowym członkostwem Towarzystwa Muzycznego we Lwowie.

W twórczości Nowakowskiego znaleźć można zarówno wielkie gatunki symfoniczne, jak i drobne utwory na małe obsady. Wśród dzieł orkiestrowych wymienić należy m.in. symfonie, uwertury, koncerty i wariacje. Muzyka kameralna, która wyszła spod ręki kompozytora to kwintety i tria fortepianowe, kwartety smyczkowe oraz dua. Bardzo liczna jest grupa utworów na fortepian solo, zawiera bowiem ok. 200 pozycji, wśród których znajdują się polonezy, mazurki, walce, kontredanse, nokturny, marsze, ronda, wariacje, etiudy i in. Dodatkowo jest Nowakowski autorem pieśni solowych i chóralnych, opracowań na orkiestrę utworów innych kompozytorów oraz pracy Szkoła na fortepian według cenniejszych autorów z dodaniem ćwiczeń własnego układu.

Kompozycje Nowakowskiego charakteryzuje wczesnoromantyczny język muzyczny, typowy dla środowiska warszawskiego jego czasów. Twórca chętnie wykorzystuje ludowe bądź narodowe wątki melodyczne, korzysta ze stylu brillant oraz wykazuje dążność do formalnego scalenia utworów. Część kompozycji powstała z myślą o wykonaniach salonowych, co tłumaczy ich przystępność z punktu widzenia technicznego. W spuściźnie kompozytora znajdują się też jednak utwory o znaczących walorach wirtuozowskich.

Źródło biogramu: Negrey Maciej, Nowakowski Józef, w: Encyklopedia muzyczna PWM, Dziębowska Elżbieta (red.), t. 7, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2002, ss. 115-116, opracował Antoni Szymański.