Henryk Pachulski

(4.10.1859 – 02.03.1921) pianista, kompozytor i pedagog urodzony w Łazach k. Siedlec, zmarły w Moskwie. Studia odbywał w Instytucie Muzycznym w Warszawie w klasie fortepianu Rudolfa Strobla oraz w klasie harmonii i kontrapunktu Stanisława Moniuszki, a następnie Władysława Żeleńskiego. Edukację kontynuował następnie w konserwatorium moskiewskim, pobierając lekcje u Nikołaja Rubinsteina i Pavela Pabsta (fortepian) oraz u Antona Areńskiego (kontrapunkt).

Od razu po ukończeniu studiów rozpoczął zawodową karierę pianistyczną. Koncertował w Warszawie, Moskwie, Petersburgu i innych miastach. Doceniano jego nienaganną technikę, siłę, ale także umiejętność wydobycia zróżnicowanego dźwięku, sprawność palców, sprężystość i biegłość. Występował nie tylko solo, ale również jako kameralista. Dodatkowo zajmował się pedagogiką; przez 35 lat nauczał fortepianu na swojej macierzystej uczelni w Moskwie.

Wyjątkowo liczną grupę kompozycji w twórczości Pachulskiego stanowią utwory fortepianowe; skomponował ich ok. 100. Są to m.in. sonaty, preludia, etiudy, tańce (takie jak polonezy, walce, mazurki) oraz inne miniatury. Co więcej, tworzył transkrypcje dzieł orkiestrowych i kameralnych Czajkowskiego, Areńskiego, Żeleńskiego czy Moniuszki na fortepian na 2 i 4 ręce. Pisał także utwory symfoniczne, w tym również z obecnością fortepianu.

Styl kompozycji Pachulskiego nosi znamię eklektyzmu; pobrzmiewają w nich echa twórców takich jak Robert Schumann, Franz Liszt, Piotr Czajkowski czy Anton Areński. Bardzo często wykorzystywanym przez kompozytora środkiem jest technika polifoniczna. Jego dzieła cechuje wysoki poziom warsztatu kompozytorskiego, a utwory fortepianowe stawiają przed wykonawcą wysokie wymagania techniczne. Twórczość Pachulskiego zyskała rozgłos i uznanie już za życia artysty. Świadczy o tym m.in. przyznanie mu honorowego członkostwa w stowarzyszeniu kompozytorskim w Nowym Jorku (prawdopodobnie w Society of American Musicians and Composers).

Przez całe życie działał Pachulski intensywnie na obszarze Rosji, jednak czynnie angażował się w upowszechnianie kultury ojczyzny, włączając polskie kompozycje do programów swoich koncertów oraz wspierając młodzież polską w konserwatorium moskiewskim. Opracowywał także polskie pieśni ludowe, dzięki czemu stał się członkiem Towarzystwa Etnograficznego przy Uniwersytecie w Moskwie, oraz podjął się opracowania działu polskiego w pracy Biografie kompozytorów.

Źródło biogramu: Zathey Janusz, Pachulski Henryk, w: Encyklopedia muzyczna PWM, Dziębowska Elżbieta (red.), t. 7, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2002, ss. 246-247, opracował Antoni Szymański.