Henryk Melcer-Szczawiński

(25.07.1869 – 28.04.1928) kompozytor, pianista, pedagog i dyrygent urodzony w Marcelinie, zmarły w Warszawie. Naukę gry na fortepianie rozpoczął pod kierunkiem babki, Józefy z Klemczyńskich oraz ojca, Karola – skrzypka, dyrygenta, pedagoga i kompozytora. Publicznie wystąpił po raz pierwszy w wieku 8 lat. W latach 1879-87 uczył się w Męskim Gimnazjum Klasycznym w Kaliszu, które ukończył ze złotym medalem. W 1887 rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim (matematyka), w 1888 zaś w Instytucie Muzycznym w Warszawie – w klasie fortepianu Rudolfa Strobla i kompozycję u Zygmunta Noskowskiego. Od 1889 do 1892 koncertował jako solista i akompaniator w wielu miastach Polski. W 1890 odbył tournée artystyczne po Rosji z amerykańską śpiewaczką Ludwiką Nikitą Nicholson. W 1891, w ramach stypendium zagranicznego, wyjechał do Wiednia i do 1895 kontynuował naukę gry na fortepianie pod kierunkiem Teodora Leszetyckiego.

W 1895 na Konkursie Kompozytorskim i Pianistycznym im. Antona Rubinsteina w Berlinie zdobył jedyną, przewidzianą regulaminem konkursu kompozytorskiego nagrodę za Koncert fortepianowy nr 1 e-moll, Trio fortepianowe g-moll i dwa utwory z Trois morceaux caractéristiques B-dur, a także III nagrodę na konkursie pianistycznym. Od 1895 do 1896 był profesorem klasy fortepianu w Konserwatorium w Helsinkach. Jednocześnie koncertował w Warszawie, Lwowie i Berlinie oraz odbył kolejne tournée po Rosji. W 1897 objął klasę fortepianu w Konserwatorium we Lwowie. W 1898 zdobył I nagrodę na Konkursie Kompozytorskim im. Ignacego Jana Paderewskiego w Lipsku za Koncert fortepianowy nr 2 (ex aequo z Koncertem skrzypcowym d-moll op. 11 Emila Młynarskiego). W tym samym roku, po śmierci Rudolfa Schwartza, kandydował na stanowisko dyrektora Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego, ale pomimo zwycięstwa zrezygnował z niego, opuścił Lwów i wyjechał do Wiednia.

W latach 1899-1902 stał na czele Łódzkiego Towarzystwa Muzycznego. Dzięki jego inicjatywom i zaangażowaniu, życie koncertowe miasta wyraźnie ożywiło się. W 1900 i 1901 występował w kraju (Warszawa, Kraków, Łódź) i za granicą (Berlin, Lipsk, Drezno, Wiedeń, Budapeszt). 4 lipca 1902, na własną prośbę (by podkreślić swoją polskość) został adoptowany przez ciotkę żony – Jakubinę ze Szczawińskich Grzybowską. W latach 1902-03 ponownie przebywał we Lwowie, gdzie był nauczycielem i dyrektorem szkoły muzycznej Heleny Ottawowej oraz drugim dyrygentem nowo powstałej Filharmonii Lwowskiej. W 1903 objął posadę profesora fortepianu w Konservatorium der Gesellschaft der Musikfreunde w Wiedniu. W 1904 w Warszawie na konkursie kompozytorskim na operę do libretta opartego na treści poematu Antoniego Malczewskiego Maria zdobył II nagrodę.

Jesienią 1907 wraz z rodziną powrócił do kraju i zamieszkał na stałe w Warszawie. Rok później został dyrektorem artystycznym Filharmonii Warszawskiej i sprawował tę funkcję przez jeden sezon. Pozostał jednak w Filharmonii na stanowisku kierownika wieczorów muzyki kameralnej i oratoryjnej. Nie zaniedbywał przy tym własnego warsztatu pianistycznego – doskonalił technikę, stale poszerzał repertuar (w tym także o utwory kompozytorów współczesnych), koncertował w Polsce i za granicą jako solista i kameralista. Od października 1915 do marca 1916 był kierownikiem artystycznym i dyrygentem Opery Warszawskiej. Ustąpił ze stanowiska z powodu konfliktu z zespołem (był bowiem przeciwny wystawianiu oper niemieckich w Warszawie zajętej przez wojska niemieckie). Nadal koncertował, a oprócz występowania w ramach tradycyjnych koncertów postanowił pełniej prezentować utwory muzyczne za pomocą słownych komentarzy. Koncerty takie odbyły się w Warszawie oraz Łodzi (Melcer wykonywał wszystkie sonaty Ludwiga van Beethovena, omawiając jednocześnie ich formę) i cieszyły się ogromnym powodzeniem.

W 1917 zainicjował założenie i stanął na czele Polskiego Klubu Artystycznego – forum jednoczącego niemal wszystkie dziedziny sztuki. W ramach jego odbywały się wieczory kameralne, podczas których wykonywana była zarówno muzyka dawna, jak i współczesna, malarze i rzeźbiarze organizowali wystawy swoich prac oraz wykłady, literaci urządzali wieczory recytatorskie, autorskie i odczyty. Jesienią tego samego roku objął klasę fortepianu w Liceum Muzycznym w Łodzi, założonym przez Helenę Kijeńską-Dobkiewiczównę. Otrzymał także posadę profesora fortepianu w Konserwatorium Warszawskim, gdzie w styczniu 1922 został powołany jednocześnie na stanowisko dyrektora (po Emilu Młynarskim). W uczelni wprowadził nowe programy nauczania, zorganizował chór i orkiestrę szkolną, ożywił działalność koncertową szkoły i pracę klas operowych. W grudniu 1926 zrezygnował z funkcji dyrektora w proteście przeciw nieuzasadnionemu, jego zdaniem, pogwałceniu autonomii uczelni przez zarządzenie jej wizytacji ze strony Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Nie rozstał się jednak z uczelnią – pozostał profesorem klasy fortepianu. W 1927 był jurorem I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina. Z powodu rozwijającej się choroby serca coraz rzadziej koncertował i dyrygował. Zmarł nagle w Konserwatorium podczas prowadzenia lekcji.

Źródło biogramu: www.culture.pl, Małgorzata Kosińska, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, grudzień 2006.