Listy utworów
(23.05.1851–7.09.1872) pianista i kompozytor urodzony w Puławach, zmarły w Meranie (obecnie Merano, Włochy). Pochodził z rodziny o tradycjach muzycznych. Jego dziadek Alojzy (zm. 1824) był profesorem fortepianu w Instytucie Muzyki i Deklamacji w Warszawie oraz kompozytorem licznych polonezów. Ojciec Edward (1812–74) – uczeń Józefa Elsnera w Szkole Głównej Muzyki i szkolny kolega Fryderyka Chopina – pracował jako nauczyciel muzyki w Instytucie Aleksandryjskim Wychowania Panien w Warszawie, a następnie w Puławach, a potem uczył gry na fortepianie w warszawskim Instytucie Muzyki. Matka Marianna z domu Turowska była śpiewaczką i wychowanką przyoperowej szkoły śpiewu Karola Kurpińskiego.
Pierwszych lekcji muzyki udzielał mu ojciec. Od 1862 kształcił się w Instytucie Muzycznym w Warszawie, gdzie harmonii i kontrapunktu uczyli go m.in. August Freyer i Stanisław Moniuszko. Naukę w Instytucie zakończył po pięciu latach, otrzymując wielką nagrodę z fortepianu i pierwszą nagrodę z kontrapunktu.
Jako pianista i kompozytor zadebiutował 17 lipca 1867 w Resursie Obywatelskiej na koncercie nagrodzonych uczniów warszawskiej uczelni. Wykonał wówczas jedną z etiud Chopina i swojego autorstwa „Mazurek h-moll”. Edukację, zarówno w zakresie gry na fortepianie, jak i kompozycji, planował kontynuować w Berlinie. Aby zdobyć na ten cel konieczne środki finansowe, zorganizował trzy koncerty kompozytorskie w salach fabryki fortepianów Hoffera i Resursy Obywatelskiej: 22 marca i 11 grudnia 1868 roku oraz 14 maja 1869 roku, podczas których wystąpił w roli kompozytora, dyrygenta i pianisty. W ich programie znalazło się w sumie czternaście jego utworów – orkiestrowych („Uwertura koncertowa”, „Wielki marsz ‘Hommage à Mendelssohn'”), kameralnych („Sextuor e-moll”, „Scène dramatique” na wiolonczelę z towarzyszeniem kwintetu smyczkowego, „Trio” na fortepian, skrzypce i wiolonczelę), fortepianowych (etiudy) i wokalnych („Śpiew” na tenor i orkiestrę do słów Victora Hugo, „Ave Maria” na kontralt z towarzyszeniem kwintetu smyczkowego). Zestawione one zostały z kompozycjami Fryderyka Chopina, Franciszka Liszta, Giacomo Meyerbeera, Karola Kurpińskiego i Zygmunta Noskowskiego. Koncerty spotkały się z entuzjastycznym przyjęciem zarówno publiczności, jako i krytyków (Adam Münchheimer, Jan Kleczyński).
W czerwcu 1869 roku wyjechał do Berlina, gdzie pobierał prywatne lekcje kompozycji u Fryderyka Kiela, a gry na fortepianie uczył się w Neue Akademie der Tonkunst pod kierunkiem Theodora Kullaka, który po pół roku nauki – zachwycony jego umiejętnościami pianistycznymi – zaproponował mu objęcie klasy fortepianu.
Błyskotliwie rozpoczynającą się karierę Stolpego przerwała choroba. Po wyjściu z wieczornego koncertu muzyki Ryszarda Wagnera przeziębił się i dostał zapalenia płuc, które z kolei przerodziło się w gruźlicę. Po powrocie do Warszawy kontynuował leczenie. Wyjechał także na kurację do znanych uzdrowisk – Salzbrunnu (obecnie Szczawno-Zdrój) i Merano we Włoszech. Zmarł przedwcześnie w wieku 21 lat. Obszerny tekst wspominający zmarłego opublikował Zygmunt Noskowski na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” (1872 nr 249).
Antoni Stolpe uznawany był zarówno za życia (Jan Kleczyński, W. Górski), jak i jeszcze na początku XX wieku (Władysław Żeleński, Zygmunt Noskowski) za jednego z najwybitniejszych kompozytorów i pianistów, jacy pojawili się na polskiej ziemi od czasów Fryderyka Chopina. W ciągu krótkiego życia stworzył kilkadziesiąt utworów, zróżnicowanych pod względem rozmiarów i obsady wykonawczej (pierwsze jego zachowane kompozycje pochodzą z czasów szkolnych, m.in. “O salutaris Hostia” na chór mieszany, kwintet smyczkowy i organy [1866], dedykowana Instytutowi Muzycznemu w Warszawie). Jednak w XIX wieku drukiem ukazał się zaledwie jeden utwór – „Sonata fortepianowa d-moll”, jedna z ostatnich jego kompozycji, powstała po ukończeniu studiów w Berlinie. Już po śmierci kompozytora, w 1875 roku, wykonał ją z sukcesem w Warszawie Józef Wieniawski, a także przyczynił się do jej opublikowania rok później przez Warszawskie Towarzystwo Muzyczne. Współcześnie utwór ukazał się w 1957 roku nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego w opracowaniu Marii Wiłkomirskiej, opatrzony komentarzem Teresy Chylińskiej.
Pozostały dorobek kompozytorski Stolpego, obejmujący około sześćdziesiąt utworów, aż do końca XX wieku pozostał w zapomnieniu. Dopiero w ostatnich latach staraniem prof. Andrzeja Wróbla i zespołu Camerata Vistula oraz Fundacji Pro Musica Camerata działającej przy Warszawskiej Operze Kameralnej przywracana jest pamięć o kompozytorze i publikowane są jego utwory. Włączone zostały do programów kolejnych Festiwali Polskiej Muzyki Kameralnej w Warszawie. W 2011 roku dzieła Stolpego objęte zostały programem „Nowe interpretacje”, ogłoszonym przez Instytut Muzyki i Tańca. Jego efektem była m.in. pierwsza edycja Festiwalu Muzyki Antoniego Stolpe, który odbył się w Kaliszu w dniach 10-13 listopada 2011.
Nagrania zachowanych utworów kompozytora ukazały się na płytach Fundacji Pro Musica Camerata w trzyczęściowej serii „Antoni Stolpe -Opera omnia”. Na pierwszej znalazły się cztery kompozycje – „Sextuor e-moll”, „Wariacje na kwartet smyczkowy”, „Scène dramatique” oraz „Romance” (duettino), a na drugim dwupłytowym albumie – utwory fortepianowe („Sonaty” d-moll i a-moll, „Wariacje d-moll”oraz kilka mniejszych). Trzeci wolumin jest w przygotowaniu. Fundacja opublikowała również kilka partytur Stolpego.
Źródło biogramu: www.culture.pl, Anna Iwanicka-Nijakowska, listopad 2011.
-
Fuga na kwartet [smyczkowy?], przed 1869 Kwintet smyczkowy D-dur na 2 skrzypiec, 2 altówki i wiolonczelę, 1868 Lied… na róg i orkiestrę lub fortepian, po 1869 Polonez As-dur na fortepian i kwintet smyczkowy, 1866 Kup Romance. Duettino na skrzypce, wiolonczelę i fortepian, 1866 Kup Scène dramatique na wiolonczelę i kwintet smyczkowy, 1867 Wypożycz Sextuor e-moll na fortepian, 2 skrzypiec, altówkę, wiolonczelę i kontrabas, 1867 Wypożycz Sonata d-moll na fortepian na 4 ręce i kwintet smyczkowy, przed 1868 Sonata na skrzypce i fortepian, 1872, utwór zaginiony Trio fortepianowe, przed 1869 Wariacje na kwartet smyczkowy G-dur, po 1869 Wypożycz
-
3 Pieśni w formie etiudy, 1868 lub wcześniej Allegretto nr 1 A-dur, przed 1868 Kup Allegretto nr 2 As-dur, przed 1868 Kup Allegro appassionato c-moll, 1869 rękopis Pobierz Andante As-dur, przed 1869 Kup Caprice-étude de concert, utwór zaginiony Chant sans parloes, utwór zaginiony Etiuda, 1869 Fantaisie-étude, utwór zaginiony Fuga C-dur, ok. 1866 Impromptu-étude, utwór zaginiony Mazourka G-dur, ok. 1866 Mazurek D-dur, rękopis Pobierz Mazurek h-moll nr 1, przed 1867, rękopis Pobierz Mazurek h-moll nr 2 Mazurek h-moll nr 4, ok. 1867 Menuetto (Scherzo C-dur), rękopis Opis: Scherzo C-dur, pierwotny tytuł Menuetto C-dur (przekreślony i poprawiony na Scherzo C-dur) Pobierz Nocturne, utwór zaginiony Polka, utwór zaginiony Preludium i fuga C-dur, 1866-67 Sonate d-moll Pobierz Une valse B-dur, przed 1869 Kup Variations d-moll, rękopis Pobierz